Ekonomi

Kosova Cumhuriyeti, Batı Balkanlar Fonu’nun (WBF) bir yıllık dönem başkanlığını resmi olarak devraldı. Bu bölgesel girişim, sivil toplum kuruluşları ve ortak projeler aracılığıyla bölge ülkeleri arasında iş birliği ve diyalogu güçlendirmeyi amaçlıyor. 1 Ocak 2025 itibarıyla, Kosova Dışişleri ve Diaspora Bakanlığı aracılığıyla Bosna-Hersek’ten devraldığı başkanlık görevini üstlendi. Bu kapsamda, 11-13 Haziran tarihleri arasında Priştine’de “Bölgesel Ağ Kurma ve Diyalog Oturumu” başlıklı etkinlik düzenleniyor. Avrupa Birliği iş birliğiyle WBF tarafından organize edilen bu oturum, Batı Balkanlar’daki sivil toplum aktörleri arasında deneyim paylaşımını ve ağ kurmayı teşvik etmeyi hedefliyor. Etkinliğin resmi açılışında, Dışişleri ve Diaspora Bakanlığı, Kosova’nın dönem başkanlığının başlangıcını bölge ülkelerinden gelen katılımcılar için düzenlenen bir resepsiyonla kutladı. Bakanlığın Avrupa, AB ve Bölge Departmanı Direktörü Mentor Tahiri, yaptığı açılış konuşmasında Kosova’nın Avrupa entegrasyon süreci kapsamında bölgesel iş birliğine verdiği önemi vurguladı. “Kosova için Avrupa değerleri ve standartları, sürdürülebilir bölgesel iş birliğinin temelini oluşturuyor” diyen Tahiri, bir yıllık dönem başkanlığı süresince Kosova’nın, Fon’un kurumsal yapısını güçlendirmeye ve ilgili tüm aktörlerin katılımını genişletmeye kararlı olduğunu belirtti. Tahiri ayrıca, WBF programlarında sivil toplum kuruluşlarının eşit katılımının önemine değinerek, şimdiye kadar Kosova’dan 100’den fazla faydalanıcının bu fon kapsamında ya lider ya da ortak olarak projelerde yer almasından gurur duyduklarını ifade etti. Priştine’deki üç günlük etkinlik, sınır ötesi iş birliğini geliştirmek ve Kosova’nın bölgesel girişimlerdeki rolünü pekiştirmek açısından önemli bir platform olma niteliği taşıyor. Etkinliğin ayrıca, Batı Balkanlar’da entegrasyon, istikrar ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerini desteklemesi bekleniyor.

Görevdeki Ekonomi Bakanı Artane Rizvanolli, Kosova Enerji Verimliliği Fonu (FKEE) ile Prizren Belediyesi arasında imzalanan “Sosyal Çok Katlı Konutlarda Enerji Verimliliği Önlemlerinin Uygulanması” projesi anlaşma törenine katıldı. Kosova Enerji Verimliliği Fonu tarafından uygulanacak proje kapsamında toplam 478.426 Euro yatırım yapılacak. Bu yatırımın %90’ı Avrupa Birliği hibesi aracılığıyla Kosova Cumhuriyeti Hükûmeti tarafından finanse edilirken, geri kalan %10’luk katkı Prizren Belediyesi tarafından sağlanacak. Bakan Rizvanolli, Avrupa Birliği’nin enerjiye yönelik acil yardım paketini tasarlarken en büyük zorluklardan birinin enerji sistemi hedefleri ile toplumun en hassas kesimlerine destek sağlama arasında denge kurmak olduğunu ifade etti.“Bu kesimlerin enerjiye erişimde yaşadığı zorlukları göz önünde bulundurarak, sosyal konutların hedeflenmesinin daha etkili bir yöntem olacağına karar verdik, çünkü burada çok sayıda aile yaşıyor.” diyen Rizvanolli, bu ailelerin bu kışı daha sıcak geçireceklerine inandığını belirtti. Proje kapsamında Prizren’deki üç sosyal çok katlı konutta toplam 250 kişi fayda sağlayacak. Yapılacak işler arasında dış duvarların yalıtımı, pencere ve giriş kapılarının yenilenmesi, çatı yalıtımı, klima ile ısıtma sistemi kurulumu, girişlerin yenilenmesi, interkom sisteminin kurulması ve yangın önleme/smoke dedektörleri gibi güvenlik önlemleri yer alıyor. Prizren’deki bu proje, ülke genelinde başlatılan daha geniş kapsamlı bir programın parçası olup şu anda 12 farklı belediyede 28 sosyal konut binasının yenilenmesi çalışmaları yürütülüyor. Bu kapsamda toplam yatırım miktarı 6 milyon Euro’nun üzerinde. İmza törenine Bakan Rizvanolli’nin yanı sıra AB Kosova Ofisi temsilcisi Alessandro Bianciardi, FKEE Genel Müdürü Driton Hetemi ve Prizren Belediye Başkanı Shaqir Totaj da katıldı.

Kosova, merkezi Brüksel’de bulunan uluslararası barkod organizasyonu GS1’in resmî üyesi oldu. Bu önemli adımla birlikte, Kosova’nın barkodlarının uzun süredir yaşadığı uluslararası tanınma sorunu çözüme kavuştu. Kosova Ekonomi Odası (OEK), bu başarının kurum ekibinin özverili çalışması ve GS1 personeliyle kurulan mükemmel iş birliği sayesinde gerçekleştiğini duyurdu. Yapılan açıklamada, “Bu andan itibaren ürün ve hizmetleriniz, dünya çapında tanınan barkodlarla tanımlanacak. Bu da, uluslararası alanda tanınan bir kimlik ve küresel pazarda artan bir değer anlamına geliyor.” ifadelerine yer verildi. Ayrıca Kosovalı işletmelere, GS1 Kosova barkodlarının uygulanmasına ilişkin detaylı yönergelerin yakında sunulacağı bilgisi paylaşıldı.

Kosova Rekabet Kurumu, son aylarda ekmek fiyatlarında yaşanan artışlara karşı, bazı işletmelere yönelik geçici önlemler almayı değerlendiriyor. Kurum yetkilileri, bazı fırınların fiyatları anlaşarak artırdığı şüphesi üzerinde duruyor. Vatandaşlar ise temel gıda ürünlerine yapılan zamların yaşamlarını her geçen gün zorlaştırdığını belirtiyor. Elektrik fiyatlarındaki artışın da tüm sektörlerde zincirleme etki yarattığı ifade ediliyor. Rekabet Kurumu denetçileri, özellikle Priştine ve Yakova’daki bazı fırınların aralarında yasa dışı anlaşma yaparak ekmek ve börek fiyatlarını birlikte artırdığına dair bulgular tespit etti. Bu tür kartel anlaşmalarının, hem tüketiciyi mağdur ettiği hem de serbest piyasa kurallarını ihlal ettiği belirtildi. Kurumun müfettişi Albion Rexhepi, ilgili işletmelere ciddi para cezaları ya da geçici kapatma gibi yaptırımların uygulanabileceğini söyledi. Bu cezaların, yıllık cironun %10’una kadar çıkabileceği ve küçük işletmeler için iflasa yol açabileceği kaydedildi. Öte yandan, Kosova İstatistik Ajansı’nın 2022 verilerine göre ekmek fiyatı ortalama 49 cent iken, 2023 ve 2024 yıllarına ilişkin veriler henüz yayımlanmadı.

Pazar günü Kosova Enerji Kurumu’nun (KEK) Arnavutluk Elektrik Borsası ALPEX'te satın aldığı elektriğin ortalama fiyatı MWh başına 64.55 Euro’yken, sadece bir gün sonra bu fiyat MWh başına 86.75 Euro’ya ulaştı. Bu varılan anlaşma fiyatıyla, tedarik sözleşmesi olmadan açık enerji pazarına giren şirketlere bugün tedarik sağlanacak. Bu arada mevcut Ekonomi Bakanı Artane Rizvanolli, bu fiyatı rekabetçi olarak nitelendirdi. Bugün KEK’le anlaşmaya varılan fiyatı duyururken Rizvanolli, ALPEX'i en yüksek Avrupa standartlarıyla faaliyet gösteren ve her şeyin şeffaf olduğu bir pazar olarak methetti. Bakan Rizvanolli, tedarikçilerin sayısının ve aralarındaki rekabetin tüketicilerin, sektörün ve tüm ekonominin yararına artacağını ifade etti. Rizvanolli, bazen hatalar olabileceğini ancak tüketicinin yararına çalışmaların yapılacağını da sözlerine ekledi. Birkaç gün önce KESCO'nun KEK'ten yaklaşık 30 Euro’ya enerji satın aldığı ve bunu serbest piyasada satması beklendiği bildirilmişti. Rizvanolli, tüm ticari tedarikçilerin KEK'in ek enerjisine erişebildiğini belirtip bunu yalanladı.

Kosova'da işletmelerin serbest enerji piyasasına geçişini öngören düzenleme, 1 Haziran 2025 itibarıyla yürürlüğe girdi. Enerji Düzenleme Kurumu (ZRRE), bazı işletmelerin özel enerji tedarikçileriyle anlaşma yaparak elektrik almaya başladığını açıkladı. Henüz anlaşma yapmayan işletmelere ise geçici olarak 60 gün boyunca Kosova Enerji Kurumu (KEK) tarafından elektrik sağlanacak. Ancak bu sürenin sonunda hâlâ tedarikçi bulamayan işletmelerin elektriği kesilecek. ZRRE Yönetim Kurulu Başkanı Ymer Fejzullahu, konuyla ilgili yaptığı açıklamada şunları söyledi:“Bugün itibarıyla süreç başladı ve şu ana kadar sorunsuz ilerliyor. Tedarikçisini bulan işletmeler özel sağlayıcılardan, bulamayanlar ise geçici olarak KEK’ten elektrik alıyor. Kamu işletmelerinin tamamı sözleşme imzaladı.” Elektrik tedarik şirketi KESCO ise birçok işletmeyle görüşmelerin sürdüğünü ve bazı sözleşmelerin şimdiden imzalandığını belirtti. Şirketten yapılan açıklamada, fiyatların sabit olmadığı ve serbest piyasa koşullarına göre belirlendiği vurgulandı:“Serbest tüketici statüsündeki işletmelerle görüşmelerimiz devam ediyor. Şu ana kadar bazı anlaşmalar yapıldı, ancak net sayı veremeyiz. Fiyatlarımız sabit değil, tamamen piyasa koşullarına bağlı olarak belirleniyor.” Ancak serbest piyasa uygulamasına geçiş, Kosova iş dünyasında ciddi tepkiyle karşılandı. Kosova İşletmeler Birliği Başkanı Agim Shahini, sistemin ilk altı ayında işletmelerin 50 milyon Euro'dan fazla zarar edebileceğini öne sürdü. Shahini ayrıca, elektrik fiyatlarının önceki döneme kıyasla çok daha yüksek olduğunu ifade etti. Ekonomi uzmanı Lulzim Beqiri de işletmelerin serbest piyasa koşullarına uyum sağlayacak altyapıya henüz sahip olmadığını belirterek, plansız geçişin ciddi ekonomik sorunlara yol açabileceği uyarısında bulundu. Bazı işletmeler ise ZRRE'nin kararını protesto etmeye hazırlanıyor. Alınan bilgiye göre, işletmeler karar askıya alınmazsa daha sert eylemler gerçekleştirebileceklerini duyurdu. Serbest enerji piyasasına geçiş süreci, Kosova'da hem ekonomik hem de sosyal açıdan yoğun tartışmalara neden olmaya devam ediyor.

Kosova Ulusal Ekonomi ve Yatırım Konseyi, Hükümetin talebi üzerine bugün yerli üreticiler ve ekonomik odalarla elektrik piyasasının serbestleştirilme süreci hakkında bir toplantı gerçekleştirdi. Toplantıya görevdeki Başbakan Albin Kurti, Ekonomi Bakanı Artane Rizvanolli, Sanayi Bakanı Rozeta Hajdari, Enerji Düzenleme Ofisi (ZRrE) Yönetim Kurulu Başkanı Ymer Fejzullahu, Kosova Elektrik Kurumu’nun (KEK) geçici genel müdürü Gramoz Hashani ve üretici şirketlerin temsilcileri katıldı. Başbakan Kurti toplantıda, “Kosova Cumhuriyeti Hükûmeti, bu süreçten kaynaklanan her zorlukta üreticilerin yanında duracaktır.” dedi. Bakan Rizvanolli ise “Ekonomi Bakanlığı ve Kosova Hükûmeti, özellikle üretici şirketlerle yoğun iletişim ve iş birliğini sürdürecektir; böylece bu zorluklarla daha kolay başa çıkabilecekler.” şeklinde konuştu. Hükûmet tarafından yapılan açıklamada, enerji tedarikçileri ile serbest piyasaya çıkan şirketler arasında bilgi paylaşımı ve rekabetin artırılması amacıyla ortak bir toplantı yapılmasının kararlaştırıldığı bildirildi. ZRrE Başkanı Fejzullahu, 19 Mayıs’tan bu yana lisanslı tedarikçilerle görüşmeler yapıldığını belirterek, “Altı tedarikçi aktif durumda ve beşi teklif sundu. Elektrik enerjisi tedariki için lisans almış şirket sayısı 21’e ulaştı.” dedi. KEK’in vekaletten genel müdürü Hashani ise, tedarik sözleşmesi imzalayamayan şirketlerin, mevzuata göre "son tedarikçi" statüsünden yararlanabilmek için KEK ile sözleşme imzalaması gerektiğini açıkladı.

Kosova ile Suudi Arabistan arasında hava taşımacılığı hizmetleri alanında imzalanan anlaşma, Suudi Arabistan tarafından resmen onaylandı. Bu gelişme, Riyad’daki Kosova Büyükelçiliği tarafından yapılan açıklamayla kamuoyuna duyuruldu. Büyükelçiliğin Facebook üzerinden yaptığı paylaşımda, “Suudi Arabistan Krallığı Başbakanı ve Veliaht Prensi Muhammed bin Selman El Suud, dün gerçekleştirilen hükümet toplantısında Kosova ile Suudi Arabistan arasında hava taşımacılığı hizmetlerine ilişkin anlaşmayı onayladı.” ifadelerine yer verildi. Söz konusu anlaşma, Ekim 2024’te Priştine’de imzalanmıştı.

Kosova İstatistik Kurumu (ASK), 2025 Nisan ayına ilişkin dış ticaret verilerini yayımladı. Verilere göre, Kosova’nın dış ticaret açığı geçen yılın aynı dönemine kıyasla %15,2 artarak 492,3 milyon Euro’ya ulaştı. 2024 yılının aynı ayında bu rakam 427,5 milyon Euro olarak kaydedilmişti. ASK'nin verilerine göre, ihracat ithalatın yalnızca %13’ünü karşılayabiliyor. 2025 Nisan ayında ihracat 73,8 milyon Euro, ithalat ise 566,2 milyon Euro olarak gerçekleşti. Bu rakamlar, ihracatta %0,9’luk, ithalatta ise %13,1’lik bir artışa işaret ediyor. İhracatın ana kalemleri arasında: -%23,1 ile temel metaller ve metal ürünleri, -%13,9 ile plastik, kauçuk ve ürünleri, -%11,8 ile işlenmiş gıdalar, -%10,1 ile çeşitli sanayi ürünleri, içecekler ve tütün, -%6,8 ile mineral ürünler yer aldı. İthalat kalemlerinde ise: -%12,9 ile makine ve elektrikli cihazlar, -%12,8 ile mineral ürünler, -%12,6 ile ulaşım araçları, -%11,1 ile işlenmiş gıdalar, içecek ve tütün ürünleri, -%9,1 ile temel metaller ve ürünleri öne çıktı. AB ile Ticaret Kosova'nın AB ülkelerine ihracatı 25,3 milyon Euro’ya ulaşarak toplam ihracatın %34,2’sini oluşturdu. Bu kalemde %1,2’lik bir artış kaydedildi. Başlıca ihracat ortakları Almanya (%12,0), Hollanda (%3,0) ve İtalya (%2,8) oldu. AB ülkelerinden ithalat ise 237,6 milyon Euro olarak gerçekleşti ve toplam ithalatın %42,0’sini oluşturdu. Bu rakam geçen yıla göre %2,4’lük bir düşüş gösterdi. En yüksek ithalat Almanya (%13,9), İtalya (%4,6) ve Polonya’dan (%3,8) yapıldı. CEFTA Ülkeleriyle Ticaret Kosova’nın CEFTA ülkelerine ihracatı 33,9 milyon Euro’ya ulaşarak toplam ihracatın %45,9’unu oluşturdu ve %4,1 oranında arttı. En büyük ihracat ortakları Kuzey Makedonya (%15,9), Arnavutluk (%15,5), Karadağ (%7,0) ve Sırbistan (%6,0) oldu. CEFTA ülkelerinden ithalat ise 74,3 milyon Euro seviyesine ulaşarak %13,1’lik bir pay aldı ve %13,5 oranında arttı. Diğer Ülkelerle Ticaret AB ve CEFTA dışındaki ülkelerle yapılan ihracat 14,6 milyon Euro olarak kaydedildi (%19,8). Bu kategoride başlıca ihracat ortakları İsviçre (%9,5) ve ABD (%2,8) oldu. Bu ülkelerden ithalat ise 254,3 milyon Euro’ya ulaşarak toplam ithalatın %44,9’unu oluşturdu. En çok ithalat yapılan ülkeler ise Türkiye (%14,0) ve Çin (%13,0) oldu. Bu veriler, Kosova ekonomisinin hâlâ büyük ölçüde ithalata bağımlı olduğunu ve dış ticaret dengesinde yapısal sorunların devam ettiğini ortaya koyuyor.

Uluslararası Para Fonu (IMF) İcra Kurulu, Kosova'ya İlişkin İstikrar ve Destek Düzenlemeleri Aracı'nın dördüncü ve son incelemesini tamamladı. IMF'ye göre, ticaret gerginliklerinin yarattığı belirsizliğe rağmen 2025 yılında ülkemizde ekonomik büyümenin 4% oranında kalması bekleniyor. IMF ayrıca 2025 yılında enflasyonun 2.25% olacağını açıklıyor. "Kosova, esas olarak hane halkı tüketimi ve özel bankalar kredileri sayesinde 2024'te 4.4% büyümeyle güçlü bir ekonomik performans kaydetti. Enflasyon, 2022'deki 4.9%'dan 1.6%'ya düştü. Dış hesap açığı, artan tüketim ve yatırımın ithalatta artışa yol açmasıyla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın %9'una çıktı. Ticaret gerginliklerinden kaynaklanan belirsizliğe rağmen, büyümenin 2025'te 4% oranında kalması ve enflasyonun 2.25%'te sabitlenmesi bekleniyor." deniliyor diğerleri arasında IMF açıklamasında.