Ekonomi

Maliye Bakanı Hekuran Murati, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Kosova Başkanı Nuno Queiros ve Kosova Vergi İdaresi (ATK) Müdürü Ilir Murtezaj, Kosova'da maliyenin dijitalleştirilmesi projesini başlattı. Lansman sırasında bu girişimin vergi gelirlerinde verimliliği artıracağı ve istikrarlı bir finansal sisteme yol açacağı söylendi. Bakan Hekuran Murati, bakanlar olarak hedeflerinin mali kasaları dijital kasalara dönüştürerek bu sistemin farklı platformlarda kullanılmasını sağlamak olduğunu söyledi. "Son derece önemli ve belki de devrim niteliğinde bir proje sözkonusu. Amaç, maliyenenin dijitalleştirilmesi yoluyla hem teknoloji hem de ekonominin formalizmi açısından bir sonraki sıçramayı yapmamızdır. " diye vurguladı Murati. Bu arada UNDP Kosova Başkanı Nuno Queiros da bu girişimin ticari işlemlerde daha fazla verimlilik sağlayacağını söyledi. "Maliye Bakanlığı, gerçek zamanlı işlemlerin ve bunların doğrulanmasının sağlanmasına yönelik kapsamlı bir çözüm geliştirme konusunda çok önemli bir adım attı. Bu, ticari işlemlerde şeffaflığın ve uyumluluğun teşvik edilmesi açısından önemlidir. Bu girişim çok verimli ticari işlemlerle sonuçlanacaktır. Bu, Kosova için kritik olan, vergi gelirlerinin verimliliğini artıran ve istikrarlı bir mali sisteme yol açan, adil rekabeti ve yatırımcılara olan güveni teşvik eden iş ortamındaki güvenin desteklenmesine katkıda bulunacaktır." dedi Queiros. ATK Müdürü Ilir Murtezaj ise bu projeyle Vergi Dairesi'nde yeni bir başarıya imza attığını söyledi.

Kuzey Makedonya Başbakanı Hristijan Mickoski,  iki ülke hükümetlerinin toplantısı kapsamında mevkidaşı Albin Kurti tarafından Priştine’de bugün  karşılanmadan mutluluk duyduğunu ifade etti.  Mickoski, “ Enerji ve bugünkü güzel havanın”  Kuzey Makedonya ve Kosova arasındaki iyi ilişkilere yeni bir hız kazandıracağını ümit ettiğini söyledi.  Kuzey Makedonya Başbakanı Mickoski,  gelecek yıl  başında bulunduğu ülke ve Kosova arasında ekonomik işbirliğinin  yarım milyar Euro’ya ulaşacağını belirtti.   “Ülkelerimiz arasında  ticaret dahil  gelecek yıl ekonomik işbirliği  yarım milyar Euro üzerinde olacak. Önümüzdeki yıllarda daha büyük ekonomik işbirliği için çalışacağız ve bu her iki ülkeye de fayda sağlayacaktır” dedi Mickoski. Mickoski,  gün içerisinde bugün  imzalanması beklenen anlaşmaların enerji, sınır ve ekonomi alanına ait olacağını sözlerine ekledi.  Mickoski, “Bugünden birkaç hafta sonra vatandaşların iki yerine tek geçiş noktasında duracağı bir sınır geçiş noktamız olursa mutlu olacağım. Böylece hem sınırda karışıklık yaşanmayacak hem de vatandaşların transferi hızlanacak” şeklinde açıklamada bulundu.

Kosova Başbakanı Albin Kurti,  bugün Uluslararası Para Fonu (IMF)  Avrupa Dairesi Müdürü Alfred Kammer’i kabul etti.  Kammer,  ülkenin ekonomi ile maliye reformlarını desteklemekte İMF’nin kararlı olduğunu belirtti.  Hükümetten sunulan bildiriye göre, görüşmede  Kurti  Kosova’nın ekonomik kalkınma, demokrasinin güçlenmesi ve hukukun üstünlüğünde elde ettiği başarılardan konuştu.  Bildiride, “Kurti, istikrarlı ekonomik büyümeye, yapısal reformlara ve yatırım koşullarının iyileştirilmesine dikkat çekerek vatandaşların refahına katkıda bulunulduğuna vurgu yaptı” denildi.  IMF Avrupa Dairesi Müdürü Alfred Kammer,  Kosova’yı bu ilerlemeden dolayı tebrik etti ve İMF’nin ülkenin ekonomi ile maliye reformlarını desteklemekte kararlı olduğunu fade etti. 

Kosova'nın Berlin Büyükelçisi Faruk Ajeti, Deutsche Bundesbank ve Commerzbank'tan sonra Volksbanken Raiffeisenbanken'e bağlı 697 diğer Alman bankasında da Kosova Cumhuriyeti'nin bağımsız bir devlet olarak yer alacağını duyurdu. Ajeti, bunun Kosova'yı yanlışlıkla Sırbistan'a bağlayan veya bazı Alman bankalarının sistemlerine hiç dahil etmeyen bir hatanın düzeltilmesinden sonra önemli bir adım olduğunu belirtti. Büyükelçi Ajeti, "Bu gelişme vatandaşların tepkileri ve Kosova'nın Almanya'daki büyükelçiliği de dahil olmak üzere, Kosova devlet kurumlarının kararlılığının ardından geldi" ifadelerine yer verdi. Bu kurumların tüm bankacılık sistemlerinin güncellenmesi süreci birkaç ay sürecek ve Nisan 2025'te tamamlanması bekleniyor. Kosova Büyükelçiliği, benzer hatalarla karşılaşan vatandaşların [email protected] e-postası aracılığıyla kendileriyle iletişime geçmesini ve bunların düzeltilmesini sağlamak için ilgili kanıtları eklemesi çağrısında bulundu.

Bölgesel Kalkınma Bakanı Fikrim Damka, Kosova Ovası’nda bulunan ART Aluminyum fabrikasını ziyaret etti. Şirket ortaklarından Kevork Fındık ve Fatmir Muja, Bakan Damka ve beraberindeki heyete çalışmaları ve karşılaştıkları sorunları anlattılar. Kosova ve Türkiye iş insanları ortaklığıyla 17 yıl önce kurulan Art Aluminyum Şirketi, bugün iki vardiyada 70 çalışan İle ülke ekonomisine önemli katkılar sağlamaktadır. Alüminyum profil ve çeşitli ürünler üreten şirket, ürünlerinin 60%’nı iç pazara sürerken 40’nı ihraç etmektedir.  Bakan Damka, fabrikanın üretim süreçlerini yerinde inceleyerek çalışanlarla bir araya geldi ve fabrikanın hem istihdama hem de ihracata olan katkılarından dolayı duyduğu memnuniyeti dile getirdi.  Kevork Fındık, ürünlerin "Made in Kosovo" etiketiyle dünya pazarlarında yer almasının gurur verici olduğunu belirtirken Almanya, Belçika, Arnavutluk gibi ülkelere satış yaptıklarını da söyledi.Ürünlerinin 100% Kosova menşeli olduğunu söyleyen Kevork; mobilya, dış cephe, kapı pencere, güneş panelleri ve diğer ürünlerinin Avrupa standartlarına uygun olarak üretildiğini bildirdi. Ziyaret sırasında bölgede sanayinin gelişimi, iç pazarın desteklenmesi ve istihdamın artırılması üzerine de verimli görüşmeler gerçekleştirildi. Bu tür yatırımların ülkenin geleceğine pozitif bir ivme kazandıracağına olan inancını vurgulayan Bakan Damka, ART Aluminium’a başarılarının devamını diledi. Kevork Fındık ve Fatmir Muja, ziyaret için teşekkür ederken önümüzdeki dönemde kapasitelerini artırmak üzere yapacakları çalışmalardan da bilgi verdiler.

Uluslararası Para Fonu (İMF) dün Kosova ile, Kosova'nın istikrarı ve sürdürülebilirliği konusunda hazırlık ve kolaylık konusunda anlaşmanın üçüncü gözden geçirmesi için personel düzeyinde bir anlaşmaya vardığını duyurdu.  İMF bildirsinde,   David Amaglobeli tarafından yonetilen Uluslararası Para Fonu, Stand-By Anlaşmasının ve Sürdürülebilirlik Anlaşmasının üçüncü gözden geçirilmesi  için istişarelerin yapılması amacıyla  28 Ekim ile 11 Kasım günlerinde Priştine’yi ziyaret ettiği açıklandı.   İMF’ye göre, güçlü tüketim  ve üst düzey kamu  yatırımlar desteğiyle Kosova ekonomisi iyi bir performans göstermeye devam ediyor.   “Bu yıl büyümenin 4¼ için  ve gelecek yıl yüzde 4  olmasını öngörüyoruz.  Toplam enflasyon oldukça düşmüştür ve yıldan yıla 0.4 oranına varmıştır. Dış cari açık 2024'ün ilk sekiz ayında Gayri Safi Yurt İçi Hasılanın yüzde 2¾'üne yükselmiştir. Buna da malların ithalatı  ve hizmetlerin artması neden olmuştur. Bankacılık sektörü ise sağlıklı kalmaya devam ederek, karlı ve düşük takipteki kredi seviyeleriyle iyi kapitalize edilmiştir” deniliyor  bildiride. 

Kosova Türkiye Ticaret Odası-KTTO, Komitelerin Teşkilat ve Çalışmalarına İlişkin Yönetmeliğe uygun olarak, Ticaret Komitesini kurdu. Komite’nin kuruluş toplantısına Albi Commerce, Atlantik Group, TEB bankası, Burak Shpk, ve Ananas Impex temsilcileri katıldı.  KTTO İcra Müdürü Meriton Sunduri, açılış konuşmasında Odanın kuruluşundan ve faaliyetlerinden bahsetti. Sunduri, bugüne kadar kurulan Komitelerden de bahsederek, Hukuk Komitesi ve Finans Komitesinin faaliyet alanlarını anlattı. Komitelerin amacının, 3 ayda bir toplanarak gündemdeki konuları ele almak ve işbirliğini derinleştirmek olduğunu belirten Sunduri, iki aşamalı bir çalışma prensibinin olacağını dile getirdi. Komitelerde bir yandan Komite Başkanlarının veya Yönetim Kurulunun gündeme getirdiği konular ele alınacak, diğer yandan ise şirketlerden gelen talepler değerlendirilecek. Böylece şirketlerden gelen talepler, komitelerde görüşülüp hukuksal uygunluğu da teyit edildikten sonra, KTTO’nun resmi bir tutumu olarak Yönetim Kurulunda onaylanabilecek. KTTO’nun faaliyetlerinin tanıtımının ardından, şirketler de kendi iştigal alanlarından bahsederek, Komiteler aracılığıyla sektörlerin temel meselelerinin gündeme taşınmasından dolayı memnuniyetini dile getirdiler. Yönetmelikte öngörüldüğü üzere, bunlarla sınırlı kalmamakla birlikte KTTO bünyesinde Ticaret Komitesi 5 üye ile kuruldu. Komite Başkanlığına oy birliği ile Albi Commerci temsilen Shabi Ramadani seçildi. Başkan yardımcılıklarına ise Atlantik Group’u temsilen Murat Çelik, ve Ananas Impex’i temsilen Ermal Hajdari oybirliği ile seçildi. Komite üyeliğine de TEB’i temsilen Cihan Yılmaz ve Burak’ı temsilen Ediz Çabrati seçildi. Böylece KTTO’nun üçüncü Komitesi olarak Ticaret Komitesi de kuruldu. Üyeler, özel sektörün sesinin duyurulması için komitelerdeki çalışmaların etkili bir mekanizma olacağını düşündüklerini dile getirdiler.

Avrupa Komisyonu, Kosova'nın Avrupa entegrasyon sürecine yönelik ilerlemesine ilişkin son raporunu yayınladı. Bu raporda mali sistem ve Kosova Merkez Bankası'ndaki (BQK) ana gelişmeleri değerlendirerek AB standartlarıyla daha fazla uyum gerektiren alanları belirledi.  Raporda, önceki yıllara göre bankacılık sisteminin istikrarlı ve güçlü bir genişleme hızına sahip olduğu, yüksek kapitalizasyon seviyeleri ve kredi ile mevduatlarda önemli büyüme olduğu değerlendiriliyor. Bu bağlamda, Likidite Riski Yönetimi Düzenlemesi'nin onaylanması olumlu karşılanırken, Direktif ile Sermaye Yeterlilikleri Düzenlemesi’nin uygulanmasına yönelik sürekli çalışmaların yapılması tavsiye edilmektedir. Raporda, özellikle yeni Merkez Bankası Başkanı’nın atanması ve Yönetim Kurulunun tamamlanması ardından BQK'nın yeterli bir yönetim yapısının oluşturulması konusunda kaydettiği kayda değer ilerleme de değerlendirilmektedir.  Ayrıca Rapora göre, BQK'nın 2023 yılı sonunda uygulamaya konulan yeni beş yıllık Stratejik Planı’nın operasyonel verimliliğini güçlendirmesi bekleniyor.

Bu yılın Eylül ayında, geçen yılın aynı dönemine göre % 9.4 artışla toplam 996 işletme kaydını yaptırdı. "Eylül 2024'te Ağustos 2024'e kıyasen kayıtlı işletme sayısında %9.4'lük bir artış görülüyor. Geçtiğimiz yılın aynı ayıyla karşılaştırıldığında kayıtlı işletme sayısında %9.4'lük bir artış var." deniliyor Kosova İstatistik Ajansı'nın (ASK) yayımlanan raporunda. "Mikro işletmeler" başı çekiyor, çünkü yalnızca Eylül ayında toplam 996 kayıtlı işletmeden 985'i mikro işletmeydi. Bu dönemde kayıtlı orta ve büyük ölçekli hiçbir işletme yoktu. "Mikro işletmeler" kategorisinde (1 ila 9 çalışan) toplam 985 kayıtlı işletme bulunurken, "Küçük İşletmeler" kategorisinde (10 ila 49 çalışan) 11 kayıtlı işletme var, "Orta Ölçekli İşletmeler" ve "Büyük İşletmeler" kategorilerinde bu ay kayıtlı hiçbir işletme yok." diye belirtiliyor ASK raporunda. ASK'a göre bu ay en çok şu ekonomik faaliyetler tercih edildi: Toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtları ile motosikletlerin tamiri 234 (%23.5), İnşaat 120 (%12.0), İmalat 105 (%10.5), Profesyonel, bilimsel ve teknik faaliyetler 98 (%9.8), konaklama ile yemek hizmeti faaliyetleri vb. 84 (%8.4). Kayıtlı işletmelerin bölgeler bazında coğrafi dağılımına gelince: Priştine bölgesi 449 kayıtlı işletmeyle (%45.1) birinci, Prizren bölgesi 121 (%12.1) ile ikinci, Ferizovik bölgesi 102 (%10.2) ile üçüncü olarak listenin başında yer alıyor. Bu bölgelerden başka Gilan’da 95 (%9.5), Mitroviça’da 89 (%8.9), İpek’te 81 (%8.1) ve Yakova’da 59 (%5.9) yeni işletme kaydını yaptırmış bulunuyor.

Ekonomi uzmanlarımız, 2025 bütçesinin bugüne kadarki en büyük bütçe olduğunu değerlendiriyorlar. Ancak bu bütçenin yeterli olmadığını kaydeden uzmanlar, sermaye yatırımlarına sağlanan fonların harcanmasını talep ediyorlar. Ekonomi uzmanlarına göre, bu durum ekonomik büyümeyi etkileyecektir. Kosova Ticaret Odası Başkanı Lulzim Rafuna ekonomik büyümeye ulaşılabilmesi için sermaye harcamalarına sağlanan fonların harcanması gereğini dile getirdi. Rafuna, Hükümet’in takdim ettiği 3.6 milyar Euro’luk bütçe Kosova'ya yetmeyeceğini söyledi.  "Kosova'nın mümkün olduğu kadar büyük bir bütçeye ihtiyacı var. Bütçenin her yıl arttığına şahit oluyoruz, ancak talebimiz sermayeli harcamalarının mümkün olduğu kadar artırılması ve harcanması yönünde. Bu yıl 800 milyonluk yatırım planlandı ama sadece 360 milyonu harcandı. Miktar son derece küçük ve yıl sonuna kadar yaklaşık yüzde 4 ila 4,1 oranında daha yüksek bir ekonomik büyüme yaşanmamasının nedenlerinden biri de bu." dedi Rafuna. Ekonomistlerden Ismet Mulaj, 2025 yılı için 3.6 milyar Euro’luk bu bütçenin aslında tüm hükümetlerin en büyük bütçesi olduğunu değerlendiriyor. Mulaj, bu yıl harcama planlamasının da iyi olduğunu düşünüyor. "Bu, Kosova'daki hükümetlerin şimdiye kadar oluşturdukları en büyük bütçedir ve bütçenin tahsisi, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu tarafından teklif edilen parametreler gibi orantılıdır. Yani bütçe planlaması standartlara uygun, ancak bu yıl ve geçmiş yıllardaki uygulama gereken şekilde değil, profesyonellikten uzak ve Bütçe Kanunu’nun gerektirdiği gereksinimler veya planlamayla uyumlu değil." diye belirtti Mulaj. Mulaj, bu bütçenin vatandaşların beklentilerinin bir kısmını karşıladığını söylerken, yabancı yatırımlar için ortamın oluşturulmasıyla bütçede daha da büyük bir artış olacağını umduğunu, çünkü Kosova'nın %3.8 veya %4 değil, %8'e kadar bir ekonomik büyümeye ihtiyacı olduğunu ifade etti. Hükümet ise sermayeli yatırımları için 930 milyon Euro ayırdı. Bu arada milletvekillerinin bu 2025 bütçesini onaylamak için yıl sonuna kadar süreleri var.